De afgelopen decennia zijn de kosten van het onderwijs flink gegroeid, maar de prestaties (het aantal leerlingen en de toegevoegde waarde per leerling) groeien niet in hetzelfde tempo mee. De productiviteit van het onderwijs neemt daardoor af. Dit geldt vooral voor het primair en voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs waar sinds de jaren negentig sprake is van een gestage achteruitgang van de productiviteit. Het wetenschappelijk onderwijs is daarop lange tijd een gunstige uitzondering, maar ook daar is nu sprake van een daling. Het hoger beroepsonderwijs neemt een tussenpositie in. Dat blijkt uit de laatste onderwijstrendanalyse van IPSE Studies waarover een artikel is verschenen in de Staat van de Ambtelijke Dienst 2019 van de leerstoelen van het CAOP. De resultaten daarvan zijn gepubliceerd op de online database TrendsinPubliekeSector.nl  (TiPS). Ook staat daar informatie over de invloed van overheidsbeleid op de productiviteit. Dat blijkt per saldo eerder een negatief dan positief effect op productiviteit te hebben.

De productiviteit van de dienstverlening op het terrein van veiligheid en justitie is sinds 1980 nauwelijks veranderd. In het gunstigste geval krijgt de burger in 2016 nog evenveel ‘waar’ geleverd per euro belastinggeld als in 1980, maar waarschijnlijk iets minder. Opvallend is wel dat het V&J-systeem als geheel beter functioneert dan de som der delen (de afzonderlijke sectoren). In de allocatie van middelen verandert wel het nodige in de loop der tijd. De politie levert duidelijk in ten gunste van de rechterlijke macht en gemeenten. Dat zijn de belangrijkste conclusies van de reflectie van IPSE Studies op de ontwikkeling van de productiviteit van het veiligheids- en justitiesysteem.

Iets meten is beter dan niets meten!

In overheidsland is het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie Studies (IPSE Studies) vreemde eend in de bijt. Met een aantal econometristen in dienst brengt het instituut op kwantitatieve wijze de doelmatigheid en productiviteit van de (semi)overheid in kaart. Eind vorig jaar presenteerde het IPSE de laatste resultaten van dit onderzoek. Onderzoekers Alex van Heezik en Thomas Niaounakis vertellen over de aanleiding en werkwijze van het IPSE-onderzoek en een aantal opvallende resultaten. Wat blijkt? Het is best goed gesteld met de productiviteit binnen de publieke sector.

Leonore van Til, Projectmanager Vereniging voor OverheidsManagement schreef een artikel over het trendonderzoek van IPSE Studies naar de productiviteitsverandering in vijftien publieke sectoren sinds 1980.

Zowel de kleinste als grootste gemeenten hebben vaak te maken met hogere kosten vanwege hun schaal. Dat blijkt uit een overzicht dat het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie (IPSE) Studies in opdracht van de G4 maakte van het onderzoek naar relatie tussen de schaal en kosten van gemeenten. Wanneer te klein te klein en te groot te groot is, verschilt wel per beleidsterrein. Zo blijken grote gemeenten bij de belastinginning nog wel te profiteren van een grote schaal, maar bij het wegbeheer juist weer niet.

Vanuit de Operatie Inzicht in Kwaliteit faciliteert het Ministerie van Financiën in samenwerking met de Rijksacademie kennisdeling tussen departementen over good practices in evaluatie in de vorm van vijf themabijeenkomsten. De tweede themasessie op 28 maart staat in het teken van kansen en uitdagingen op het gebied van data.

Alex van Heezik van IPSE Studies zal meer vertellen over de data die IPSE Studies gebruikt voor het meten van doelmatigheid en productiviteit van publieke organisaties en sectoren en de open access database www.trendsinpubliekesector.nl

Op 4 december jl. organiseerde Jos Blank en Thomas Niaounakis in samenwerking met het CAOP een leeratelier rondom het benchmarken van gemeenten. Tijdens het interactieve atelier werd in vogelvlucht kennisgemaakt met de belangrijkste wetenschappelijke concepten rondom productiviteits- en doelmatigheidsonderzoek.

De Rijksoverheid trekt jaarlijks 6.700 euro uit voor elke basisschoolleerling. Dat geld komt niet in zijn geheel in de klas terecht. Waar komt het geld dan terecht? Het project ‘Geldstromen door de school’ brengt de onderwijsgeldstromen door en rond de school in beeld.

Lumpsum

De belangrijkste geldstroom is de lumpsum. Dit is het geld dat het schoolbestuur jaarlijks krijgt van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onder meer op basis van het aantal leerlingen. Maar er komt ook via andere wegen geld binnen bij het schoolbestuur. Zo is er geld voor passend onderwijs, om onderwijsachterstanden te bestrijden en om scholen te stimuleren te investeren in digitalisering, professionalisering en techniekonderwijs. Ook zijn er geldstromen die langs de school gaan, bijvoorbeeld geld van het Rijk aan gemeenten om schoolgebouwen neer te zetten. ‘Een ingewikkeld systeem’, vindt directeur Gert-Jan de Zwart van de Lucas van Leydenschool in Leiden.

Onderwijs, gezondheidszorg, politie en justitie en infrastructuur: veel publieke diensten worden geheel of gedeeltelijk betaald met belasting- en premiegeld. Welke prestaties leveren ze daarvoor en betalen we daar nu meer of minder voor dan vroeger? De antwoorden op deze belangrijke maatschappelijke vragen, zijn sinds 17 oktober voor iedereen te vinden op www.TrendsinPubliekeSector.nl (TiPS).

TiPS bevat een grote hoeveelheid gegevens over kosten, prestaties en productiviteit van de publieke dienstverlening, te beginnen met de sector veiligheid en justitie. Naast trendcijfers over kosten en prestaties vanaf 1980, vinden bezoekers in TiPS ook cijfers over de kwaliteit van de dienstverlening. Bovendien bevat TiPS beleidsrijke informatie door belangrijke beleidsmaatregelen in beeld te brengen en visueel te koppelen aan de productiviteitsontwikkeling.