Kostendoelmatigheid jeugdzorg in kaart
Figuur 1 toont de scores van de 352 gemeenten op de kaart van Nederland. De hoogte van de scores zijn door middel van gradaties van kleuren aangegeven, waarbij rood de laagste score is, geel/oranje gemiddeld is en donkergroen de hoogste score weergeeft.
Figuur 1 kostendoelmatigheid jeugdzorg per gemeente, 2021
Uit de figuur blijkt dat zowel de hoog als laag scorende gemeenten geografisch verspreid zijn over heel Nederland. Wel lijkt sprake van clustering, wat waarschijnlijk grotendeels te maken heeft met de regionale samenwerking op het gebied van de jeugdzorg.
Doelmatigheidsverschillen deels door inkoopbeleid
De verschillen in kostendoelmatigheid zijn slechts voor een deel toe te schrijven aan verschillen in de vormgeving van het inkoopbeleid, zoals het type uitbesteding, inkoopprocedures of bekostigingswijze. In totaal zijn acht kenmerken getoetst. Op basis hiervan is na te gaan wat het optimale inkoopbeleid voor een gemeente is en wat de gevolgen zijn van een suboptimaal inkoopbeleid in termen van kostendoelmatigheid.
Het meest opvallende resultaat is het negatieve effect van een raamovereenkomst met tussentijdse toetreding (t.o.v. zonder tussentijdse toetreding) op de kostendoelmatigheid. Verder blijkt de zogenoemde open house-procedure een positief effect op de kostendoelmatigheid te hebben. Dit is een procedure waarbij een gemeente contracten heeft met verschillende aanbieders en burgers zelf hun aanbieder kiezen. De analyses laten verder zien dat de overige inkoopkenmerken geen eenduidige effecten hebben. Er lijkt wel iets van schaalvoordelen te bestaan: grote gemeenten kopen in tegen lagere kosten. Dit effect is echter klein en de statistische betrouwbaarheid is beperkt.
Geen aanwijzingen voor uitruil met kwaliteit
Er zijn wel een paar kanttekeningen bij de uitkomsten te plaatsen. Zo kan de inhoud van de contracten per gemeente sterk verschillen, evenals de outcome van de zorgverlening. Goede indicatoren over outcome zijn beperkt beschikbaar. De indicator ‘afronding volgens plan’ blijkt geen samenhang te hebben met kostendoelmatigheid. Bij de indicator ‘herhaald beroep’ is dat wel het geval. Kwaliteit en kostendoelmatigheid gaan hier hand in hand. Op basis van deze indicator kan de vaak geponeerde stelling dat kostendoelmatigheid ten koste gaat van kwaliteit niet worden onderbouwd. Eerder lijkt het tegenovergestelde waar.
Intervisie
Wellicht verdient het aanbeveling voor gemeenten een vorm van intervisie toe te passen. De resultaten van dit onderzoek zouden gemeenten kunnen helpen om bij goed vergelijkbare gemeenten (peers) hun licht op te steken.
Meer informatie
Het rapport Jongleren in de jeugdzorg. Empirisch onderzoek naar de relatie tussen inkoop en kostendoelmatigheid van de jeugdzorg in Nederlandse gemeenten van Jos Blank en Alex van Heezik (ISBN: 9789083266145) is hier te downloaden.
Voor iedere gemeente is er een benchmark Jeugdzorg beschikbaar. Deze is hier te bestellen.
Het onderzoek naar de jeugdzorg maakt deel uit van een tweejarig onderzoeksprogramma (2022-2023) waarin de productiviteit en doelmatigheid van uitvoeringsorganisaties centraal staan. Dit programma is onderdeel van het project Staat van de Uitvoering van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en ICTU.
Voor vragen kunt u contact opnemen met Jos Blank (email: j.blank@ipsestudies.nl; tel: +31 (0)6 488 75 645) of Alex van Heezik (email: a.vanheezik@ipsestudies.nl; tel: +31 (0)6 245 17 411).