Al decennialang worden er miljarden euro’s belastinggeld verspild in de publieke dienstverlening, vooral in het onderwijs, de zorg en justitie en veiligheid. Belangrijkste oorzaak zijn drie persistente beleidsziekten: obesitas, het kwaliteitssyndroom en de schaalkwaal. Dat is de belangrijkste conclusie uit een reflectie van IPSE Studies op de resultaten van veertig jaar onderzoek naar het functioneren van de publieke dienstverlening in Nederland.

De productiviteit van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) is in de periode 1998-2021 gemiddeld met 0,4 procent per jaar toegenomen. Dat is ongeveer hetzelfde groeipercentage als van de Nederlandse marktsector in deze periode. De productiviteitsgroei van het CBR blijft wel wat achter bij die van een aantal andere uitvoeringsorganisaties. Dit verschil is onder andere toe te schrijven aan de coronapandemie, waarvan het CBR, meer dan veel andere uitvoeringsorganisaties, grote last ondervond.

Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van Trends in Uitvoeringsorganisaties (TiU). De TiU-trendmonitor, een initiatief van IPSE Studies, brengt de langetermijntrends van de prestaties van een aantal belangrijke uitvoeringsorganisaties in beeld.

Uit de nieuwste cijfers van de monitor TrendsinPubliekesector.nl (TiPS) blijkt dat de productiviteit van vier van vijf onderwijssectoren tussen 2020 en 2021 is gedaald. Alleen het wetenschappelijk onderwijs weet een geringe productiviteitsgroei te realiseren. De productiviteitsdaling is vooral toe te schrijven aan de groei van de (reële) kosten. De budgetverruiming met middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs speelt hierbij een belangrijke rol. Met het programma komen honderden miljoenen beschikbaar om de gevolgen van de coronapandemie in het onderwijs op te vangen en te werken aan herstel. Of dit tot de gewenste resultaten leidt is onduidelijk.

Door de arbeidsmarktkrapte komt de uitvoering van publieke taken zoals zorg, onderwijs, kinderopvang en veiligheid in de knel. Om hieraan het hoofd te bieden zijn volgens de Sociaal-Economische Raad (SER) drastische maatregelen nodig. Het gerichter sturen op verbetering van productiviteit en kwaliteit in de (semi)publieke sectoren kan een belangrijke bijdrage leveren om de arbeidskrapte tegen te gaan. De sturing op productiviteit moet volgens de SER een veel meer centrale plaats in het beleid krijgen, evenals het rapporteren over de opbrengsten ervan in de verantwoording. Het benchmarken van prestaties en kwaliteit is daarbij een belangrijk instrument. De SER adviseert hierop stevig in te zetten en verwijst naar enkele goede initiatieven op dit gebied, zoals de trendmonitors van IPSE Studies waarin de productiviteitstrends in kaart worden gebracht en waarmee publieke organisaties en sectoren zich onderling kunnen vergelijken. Volgens de SER verdienen de resultaten van deze analyses meer aandacht en zouden zij ook in de jaarlijkse verantwoording van de publieke middelen expliciet aan de orde moeten komen.

Meer info over dit SER-advies is hier te vinden.

Het dashboard TrendsinUitvoeringsorganisaties.nl (TiU) is geactualiseerd met de cijfers over 2021. Het TiU-dashboard brengt de langetermijnontwikkeling van de productiviteit van een aantal belangrijke uitvoeringsorganisaties in beeld via toegankelijke en interactieve grafieken. Naast de productiviteitstrends toont TiU de onderliggende trends in kosten, geleverde diensten en producten en de kwaliteit daarvan. Ook biedt het dashboard zicht op beleidsmatige en maatschappelijke ontwikkelingen die mogelijk van invloed zijn geweest op de productiviteitstrends.

De productiviteit van de rechterlijke macht en het gevangeniswezen is in 2020 aanzienlijk gedaald. Dit is waarschijnlijk voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de uitbraak van de coronapandemie. Door de coronamaatregelen daalt het aantal afgehandelde rechtszaken en de instroom van gedetineerden, terwijl de kosten blijven doorlopen en zelfs nog wat toenemen. De prestaties van de politie lijken minder door de pandemie te zijn beïnvloed, al is ook hier sprake van een (licht) dalende productiviteit. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van de monitor TrendsinPubliekesector.nl (TiPS).

Uit de nieuwste cijfers van de monitor TrendsinPubliekesector.nl (TiPS) blijkt dat de uitbraak van de coronapandemie in het hoger onderwijs (hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs) een positief effect heeft gehad op de productiviteit. Deze groei is vooral te danken aan de toename van het aantal studenten, o.a. doordat middelbare scholieren in 2020 geen centraal eindexamen hoefden te doen. In de productiviteit van de andere onderwijssectoren treedt tussen 2019 en 2020 weinig verandering op.

Productiviteitsontwikkeling UWV, 2002-2021 (indexcijfers: 2002 =100)

Het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) behoort tot de groep best presterende uitvoeringsorganisaties van ons land. Het UWV, dat zich onder andere bezighoudt met het verstrekken van WW- en WAO-uitkeringen, is er de afgelopen decennia in geslaagd om de uitvoeringskosten per klant steeds verder te verlagen. Daardoor heeft de organisatie in de loop der jaren een flinke productiviteitswinst weten te boeken. Tegelijkertijd is ook de kwaliteit van de dienstverlening van het UWV op diverse punten vooruitgegaan.

Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van het dashboard TrendsinUitvoeringsorganisaties.nl (TiU).
Het TiU-dashboard, een initiatief van IPSE Studies, brengt de langetermijntrends van de prestaties van een aantal belangrijke uitvoeringsorganisaties in beeld.

De verantwoording over de geleverde producten en diensten laat bij veel uitvoeringsorganisaties te wensen over. In de jaarverslagen en andere openbare bronnen ontbreken vaak allerlei gegevens die nodig zijn om de ontwikkeling van de prestaties van de organisaties over meerdere jaren goed in beeld te krijgen. Hierdoor is er weinig zicht op het functioneren van deze uitvoeringsorganisaties op de langere termijn, met name op het gebied van productiviteit en doelmatigheid. Dat beperkt de mogelijkheden tot sturing hierop.

Deze constatering volgt uit de ‘Quick scan uitvoeringsorganisaties’ van IPSE Studies. Met deze quick scan zijn de mogelijkheden verkend het dashboard TrendsinUitvoeringsorganisaties.nl (TiU) uit te breiden met de productiviteitstrends van diverse andere uitvoeringsorganisaties. Na een voorselectie op basis van de omvang en leeftijd van de organisatie is de databeschikbaarheid van 21 uitvoeringsorganisaties geïnventariseerd.

Het afgelopen decennium heeft het Nederlandse funderend onderwijs een opvallende productiviteitsdaling laten zien. Volgens Jos Blank en Alex van Heezik is een verkeerde beleidsfilosofie de hoofdschuldige. Door serieus werk te maken van haar grondwettelijke taken, kan de overheid in het funderend onderwijs nog fors bezuinigen en tegelijkertijd het lerarentekort oplossen.

Lees hier het volledige artikel.